اظهارنامه ارزش افزوده یکی از اصلی‌ترین فرم‌هایی است که فعالان اقتصادی برای تسویه‌حساب با سازمان امور مالیاتی به آن نیاز دارند. اگر کسب‌وکاری راه‌اندازی کرده‌اید، چه به عنوان شخص حقیقی و چه به‌عنوان یک مجموعه حقوقی، ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در بازه‌های زمانی مشخص، نه‌تنها یک تعهد قانونی است، بلکه بخشی از شفافیت مالی شما را نیز شکل می‌دهد. در سال‌های اخیر با دیجیتالی شدن فرایندها، اظهارنامه ارزش افزوده اشخاص حقیقی و حقوقی تفاوت‌های خاص خود را پیدا کرده‌اند که بی‌اطلاعی از آن‌ها می‌تواند منجر به جریمه‌های قابل‌توجهی شود.
در این مطلب، نگاهی دقیق و عملیاتی به مراحل ارسال اظهارنامه، مهلت قانونی آن و تفاوت‌های میان انواع اظهارنامه‌ها داریم. همچنین بررسی می‌کنیم چطور با استفاده از ابزارهایی مثل نرم‌افزارهای حسابداری بازرگانی می‌توان فرآیند ثبت و ارسال را دقیق‌تر و سریع‌تر انجام داد؛ مسیری که شما را از جریمه‌های احتمالی دور نگه می‌دارد و به یک حسابرسی مطمئن می‌رساند.
اظهارنامه ارزش افزوده چیست و چه کاربردی دارد؟
برای بسیاری از صاحبان کسب‌وکار، به‌ویژه آن‌هایی که به‌تازگی فعالیت اقتصادی خود را آغاز کرده‌اند، درک دقیق از مفهوم «اظهارنامه ارزش افزوده» یکی از چالش‌های ابتدایی اما مهم است. این اظهارنامه، در واقع یک گزارش مالی دوره‌ای است که مشخص می‌کند چه میزان مالیات بر ارزش افزوده از مشتریان دریافت شده و چقدر از آن باید به دولت پرداخت شود.
هر واحد اقتصادی که مشمول این نوع مالیات است، موظف است در پایان هر فصل، میزان خرید و فروش‌های مشمول مالیات خود را در قالب اظهارنامه ارزش افزوده ثبت و به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کند. این فرآیند برای جلوگیری از فرار مالیاتی و شفاف‌سازی جریان مالی بنگاه‌ها طراحی شده است.
اگر هنوز نمی‌دانید دقیقاً ارزش افزوده چیست و چرا محاسبه آن برای فعالیت اقتصادی‌تان اهمیت دارد، بهتر است بدانید که این مالیات تنها بر اختلاف قیمت خرید و فروش اعمال می‌شود؛ یعنی همان ارزشی که در فرایند تولید یا ارائه خدمات ایجاد می‌کنید. بنابراین، بدون ارائه دقیق و به‌موقع اظهارنامه ارزش افزوده، نه‌تنها دچار جریمه می‌شوید، بلکه تصویر شفافی از سلامت مالی کسب‌و‌کارتان نیز از بین خواهد رفت.
چه کسانی باید اظهارنامه ارزش افزوده ارسال کنند؟
پاسخ به این سؤال که چه افرادی یا کسب‌وکارهایی موظف به ارسال اظهارنامه ارزش افزوده هستند، مستقیماً به نوع فعالیت اقتصادی، حجم معاملات و وضعیت ثبت‌نام در سامانه مالیاتی بستگی دارد. به‌طور کلی، همه اشخاصی که مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده شده‌اند، باید در پایان هر فصل مالی، گزارش دقیق خرید و فروش خود را از طریق اظهارنامه ارزش افزوده اعلام کنند. دو دسته اصلی مشمول این قانون عبارت‌اند از:
- اشخاص حقیقی:
فروشگاه‌ها، فریلنسرها، ارائه‌دهندگان خدمات فنی یا مشاوره‌ای و سایر افراد حقیقی که دارای کد اقتصادی هستند. تهیه و ارسال اظهارنامه ارزش افزوده اشخاص حقیقی برای این گروه الزامی است، حتی اگر حجم فروش آن‌ها زیاد نباشد.
- اشخاص حقوقی:
شرکت‌ها، موسسات و بنگاه‌های ثبت‌شده که در هر سطحی فعالیت دارند. این گروه معمولاً ملزم به ارائه اظهارنامه ارزش افزوده حقوقی با جزئیات دقیق‌تری هستند، چرا که حجم مالیات محاسبه‌شده در این کسب‌وکارها معمولاً بیشتر است.
حتی اگر فعالیت اقتصادی‌تان نوپا باشد یا هنوز وارد مرحله فروش گسترده نشده‌اید، چنانچه در گروه مشمولان قرار بگیرید، عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده به‌موقع می‌تواند شامل جریمه‌های قانونی سنگین شود.
مراحل ارسال اظهارنامه ارزش افزوده به‌صورت اینترنتی
برای بسیاری از کسب‌وکارها، ارسال اظهارنامه ارزش افزوده به‌صورت اینترنتی تبدیل به یکی از روتین‌های فصلی شده است؛ اما اگر برای اولین‌بار قصد انجام این کار را دارید یا می‌خواهید خطاهای تکراری را کنار بگذارید، بهتر است مراحل را دقیق بشناسید:
- ورود به سامانه عملیات الکترونیکی مالیات بر ارزش افزوده به آدرس evat.ir.
- ورود به پنل کاربری با استفاده از نام کاربری و رمز عبور ثبت‌نام شده در سازمان امور مالیاتی.
- انتخاب گزینه «ثبت اظهارنامه»، سپس انتخاب فصل و سال مربوطه.
- وارد کردن اطلاعات فروش و خرید مشمول مالیات، نرخ‌ها، مبالغ و مالیات‌های پرداخت‌شده.
- بررسی نهایی اطلاعات وارد شده، تأیید و ارسال نهایی اظهارنامه.
- دریافت رسید ارسال موفق به عنوان سند رسمی.
نکته مهم اینجاست که تنها تا پایان مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده که معمولاً ۱۵ روز پس از پایان هر فصل است، فرصت دارید این مراحل را طی کنید. اگر این مهلت را از دست بدهید، مشمول جریمه‌های غیرقابل بخشش خواهید شد.
برای کاهش خطا در محاسبات و اطمینان از دقت داده‌ها، استفاده از نرم‌افزار حسابداری بازرگانی بسیار توصیه می‌شود. این نرم‌افزارها نه‌تنها به شما در جمع‌بندی اعداد و ارقام کمک می‌کنند، بلکه داده‌های مربوط به خرید و فروش را به‌صورت خودکار استخراج کرده و فرآیند ورود اطلاعات به سامانه را تسهیل می‌کنند.
اظهارنامه ارزش افزوده اشخاص حقیقی؛ چه نکاتی مهم است؟
بسیاری از افراد فعال در بازار، مثل فروشندگان، مشاوران، فریلنسرها و صاحبان مشاغل کوچک، در گروه اشخاص حقیقی قرار می‌گیرند. این افراد، در صورتی که مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده باشند، موظف‌اند به‌صورت فصلی اقدام به ارسال اظهارنامه ارزش افزوده کنند. اما تکمیل و ارائه اظهارنامه ارزش افزوده اشخاص حقیقی شرایط خاص خود را دارد.
اولین نکته مهم، داشتن کد اقتصادی معتبر است. بدون این کد، عملاً امکان ورود به سامانه و تکمیل اظهارنامه وجود ندارد. دوم، اطلاع از مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده است؛ یعنی همان بازه زمانی ۱۵ روزه بعد از پایان هر فصل که قانون‌گذار تعیین کرده است.
از آنجایی که اشخاص حقیقی معمولاً سیستم مالی ساده‌تری دارند و به صورت انفرادی یا با تیم‌های کوچک فعالیت می‌کنند، دقت در ثبت اطلاعات فروش، خرید و مالیات پرداخت‌شده اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. اشتباه در این بخش‌ها ممکن است منجر به جرایم مالیاتی یا بررسی‌های مجدد توسط سازمان امور مالیاتی شود.
برای این گروه از فعالان اقتصادی، استفاده از ابزارهای دیجیتال ساده اما دقیق مثل نرم‌افزارهای مالی شخصی یا حتی خرید سیستم حسابداری متناسب با حجم فعالیت، می‌تواند راهکاری مناسب باشد. این سیستم‌ها کمک می‌کنند اطلاعات فصلی به‌طور منظم ذخیره شده و هنگام ثبت اظهارنامه ارزش افزوده، هیچ بخشی از قلم نیفتد.
اظهارنامه ارزش افزوده حقوقی؛ چه تفاوت‌هایی دارد؟
برخلاف اشخاص حقیقی، شرکت‌ها و موسسات ثبت‌شده به عنوان اشخاص حقوقی، باید در فرآیند ارسال اظهارنامه ارزش افزوده جزئیات بیشتری را لحاظ کنند. دلیل این موضوع هم واضح است: حجم تراکنش‌های مالی بیشتر، کارکنان متعدد، خریدهای عمده و خدمات متنوع‌تر.
در اظهارنامه ارزش افزوده حقوقی، اطلاعات مربوط به فاکتورها، قراردادها، پیش‌فاکتورها و خریدهای سازمانی باید به‌دقت وارد شود. سامانه مالیاتی هم معمولاً از شرکت‌ها انتظار دارد مستندات بیشتری را برای راستی‌آزمایی ارائه دهند. از طرفی، اشتباه در وارد کردن این اطلاعات نه‌تنها می‌تواند اعتبار مالیاتی شرکت را زیر سؤال ببرد، بلکه ممکن است پیگیری قانونی هم به دنبال داشته باشد.
مهلت قانونی برای ارسال اظهارنامه ارزش افزوده حقوقی، دقیقاً همانند اشخاص حقیقی است، اما شرکت‌ها به دلیل ساختار سازمانی‌شان اغلب نیاز به تنظیم داخلی فرآیندها دارند. در این مسیر، استفاده از نرم‌افزارهای حرفه‌ای حسابداری، بررسی منظم گزارش‌ها، و کنترل دو مرحله‌ای اطلاعات قبل از ارسال نهایی، اقداماتی است که اغلب سازمان‌های حرفه‌ای برای جلوگیری از جریمه و خطا انجام می‌دهند.
اگر سازمانی هستید که همچنان فرآیند ثبت اظهارنامه ارزش افزوده را به‌صورت دستی انجام می‌دهید، احتمال اشتباه مالیاتی را نباید دست‌کم بگیرید.
مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در سال جاری
مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در هر فصل از سال، ۱۵ روز پس از پایان همان فصل است. یعنی برای فصل بهار سال ۱۴۰۴، مهلت ارسال اظهارنامه تا ۱۵ تیر ۱۴۰۴ خواهد بود. بنابراین مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در سال جاری را می‌توان به‌صورت زیر ارزیابی کرد:
- اظهارنامه ارزش افزوده فصل بهار ۱۴۰۴ تا ۱۵ تیر ۱۴۰۴ مهلت دارد
- اظهارنامه ارزش افزوده فصل تابستان ۱۴۰۴ تا ۱۵ مهر ۱۴۰۴ مهلت دارد
- اظهارنامه ارزش افزوده فصل پاییز ۱۴۰۴ تا ۱۵ دی ۱۴۰۴ مهلت دارد
- اظهارنامه ارزش افزوده فصل زمستان ۱۴۰۴ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۵ مهلت دارد
این مهلت‌ها برای ارسال اظهارنامه ازش افزوده به‌صورت الکترونیکی از طریق سامانه مودیان بوده و در صورتی که مودیان اظهارنامه خود را بعد از مهلت قانونی ارسال کنند، مشمول جریمه خواهند شد.
جریمه عدم ارسال به‌موقع اظهارنامه ارزش افزوده
ماده ۲۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده به جریمه‌های تأخیر در ارسال اظهارنامه و پرداخت مالیات اشاره دارد. بر اساس این ماده، عدم ارسال به‌موقع اظهارنامه ارزش افزوده یا تاخیر در پرداخت آن ممکن است با جریمه‌ای معادل ۲ درصد از مالیات به ازای هر ماه همراه باشد. به عبارت دیگر، اگر اظهارنامه با تأخیر ارسال شود، مودیان ملزم به پرداخت جریمه‌ای معادل ۲ درصد از مالیات خواهند بود. در صورتی که تعداد روزهای تأخیر کمتر از یک ماه باشد، جریمه به صورت روزشمار محاسبه خواهد شد.
نتیجه‌گیری| چگونه با نرم‌افزار حسابداری، ارسال اظهارنامه را دقیق انجام دهیم؟
همانطور که در طول مقاله اشاره شد، استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری برای ارسال دقیق و به‌موقع اظهارنامه‌های مالیاتی ضروری است. برای ارسال دقیق اظهارنامه مالیاتی ازش افزوده با استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری، ابتدا باید اطلاعات مالی کسب و کار خود را به طور کامل و دقیق در نرم‌افزار وارد کنید. سپس از صحت اطلاعات و محاسبات نرم‌افزار اطمینان حاصل کرده و در نهایت، اظهارنامه را از طریق سامانه مالیاتی مربوطه ارسال نمایید.
