حق اولاد یکی از مزایای مزدی است که بر اساس قانون کار ایران به کارگران و مشمولان تأمین اجتماعی تعلق می‌گیرد. این مزایا که به نوعی کمک‌هزینه‌ای برای کارگران دارای فرزند محسوب می‌شود، طبق حداقل حقوق مصوب وزارت کار هر سال تغییر کرده و در سال ۱۴۰۴ نیز با تغییرات جدید همراه خواهد بود. اگر شما هم کارفرما یا کارمندی هستید که می‌خواهید اطلاعات دقیقی درباره حق اولاد در قانون کار و نحوه محاسبه آن داشته باشید، این مقاله را تا انتها دنبال کنید.
حق اولاد در قانون کار چیست؟
حق اولاد یکی از مزایای قانونی کارگران مشمول قانون کار است که تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دارند. این مبلغ به عنوان کمک‌هزینه‌ای از سوی کارفرما پرداخت می‌شود تا بخشی از هزینه‌های مربوط به فرزندان کارگران و کارمندان مشمول بیمه را پوشش دهد. مطابق قانون کار ایران، حق اولاد برای فرزند زیر ۱۸ سال تعلق می‌گیرد. میزان این حق در سال ۱۴۰۴ مانند سال‌های گذشته بر اساس حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار تعیین شده و مبلغ آن متناسب با حقوق پایه افزایش می‌یابد. در ادامه، شرایط و نحوه دریافت حق اولاد در سال ۱۴۰۴ را بررسی خواهیم کرد.
شرایط دریافت حق اولاد در سال ۱۴۰۴
برای اینکه یک کارگر یا کارمند بتواند حق اولاد را دریافت کند، باید شرایط مشخصی که در قانون کار و تأمین اجتماعی تعریف شده است، داشته باشد. در سال 1404 نیز این شرایط مطابق با قوانین قبلی اعمال خواهد شد، اما ممکن است تغییراتی در میزان پرداختی حق اولاد صورت گیرد. در ادامه، شرایط اصلی دریافت حق اولاد را بررسی می‌کنیم:
- تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی بودن
افرادی که قصد دریافت حق اولاد را دارند، باید مشمول بیمه تأمین اجتماعی باشند. این قانون برای کارگران مشمول قانون کار و برخی کارمندان شرکت‌های خصوصی و دولتی که از بیمه تأمین اجتماعی استفاده می‌کنند، اعمال می‌شود.
- داشتن حداقل دو سال سابقه بیمه
مطابق ماده 86 قانون تأمین اجتماعی، برای دریافت حق اولاد، فرد باید حداقل ۷۲۰ روز (دو سال) سابقه پرداخت حق بیمه تأمین اجتماعی داشته باشد؛ اما این موضوع بیشتر از هرچیز به قوانین شرکت بستگی دارد؛ چراکه برخی از شرکت‌ها اگرچه کارمند سابقه دو سال پرداخت بیمه را نیز نداشته باشد، برای وی حق اولاد در نظر می‌گیرند.
- دریافت حقوق برابر با حقوق مصوب
حق اولاد به کارگرانی پرداخت می‌شود که حداقل حقوق پایه آن‌ها کمتر از حداقل حقوق مصوب وزارت کار نباشد. این موضوع بدین معناست که اگر دستمزد دریافتی فرد از حداقل دستمزد تعیین‌شده کمتر باشد، حق اولاد به او تعلق نمی‌گیرد.
- داشتن فرزند زیر ۱۸ سال
یکی دیگر از شروط اصلی دریافت حق اولاد، داشتن فرزندی زیر ۱۸ سال سن است. به عبارتی، تا زمانی که فرزند به سالگی نرسیده باشد، حق اولاد پرداخت می‌شود. البته در صورتی که فرزند دانشجو باشد یا ناتوانی جسمی و ذهنی داشته باشد، این پرداختی ممکن است ادامه پیدا کند.
میزان حق اولاد در قانون کار ۱۴۰۴ چقدر است؟
حق اولاد در قانون کار هر سال بر اساس حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار افزایش پیدا می‌کند. میزان این مبلغ به درصدی از حداقل حقوق کارگران بستگی دارد و در سال‌های اخیر همواره معادل 3 برابر حداقل حقوق روزانه بوده است. میزان حق اولاد در سال ۱۴۰۴ (در زمان نگارش این مقاله) هنوز به‌صورت رسمی اعلام نشده، اما طبق روند سال‌های گذشته، این مبلغ برابر با ۳ روز حداقل حقوق پایه در سال جدید خواهد بود. این یعنی اگر حداقل حقوق روزانه در سال ۱۴۰۴ مثلاً ۵۰۰ هزار تومان تعیین شود، حق اولاد برای هر فرزند برابر خواهد بود با:
۳ × ۵۰۰,۰۰۰ = ۱,۵۰۰,۰۰۰ تومان در ماه برای هر فرزند
توجه داشته باشید که این مبلغ برای هر فرزند به‌صورت جداگانه محاسبه می‌شود و به تعداد فرزندان بستگی دارد. همچنین در سیستم حسابداری حقوق و دستمزد شرکت‌ها، این مبلغ در فیش حقوقی کارگران و کارمندان لحاظ می‌شود.شرکت‌ها با خرید اتوماسیون اداری و سیستم‌های حسابداری، محاسبه حق اولاد در فیش‌های حقوقی کارمندان را خودکار می‌کنند. یعنی این مبلغ به صورت خودکار در هر محاسبه حقوق برای هر کارمند با تعداد فرزندی که دارد، لحاظ می‌شود.
حق اولاد چگونه روی بیمه و مالیات تأثیر می‌گذارد؟
برخی از کارفرمایان و کارگران این سؤال را دارند که آیا حق اولاد مشمول بیمه و مالیات می‌شود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که حق اولاد مشمول بیمه نیست، اما در برخی موارد مشمول مالیات حقوق می‌شود. این یعنی هنگام محاسبه حق اولاد در نرم افزار حقوق و دستمزد، فقط در قسمت‌های مشمول مالیات درج می‌شود اما برای بیمه محاسبه نخواهد شد.
حق اولاد تا چند سالگی تعلق می‌گیرد؟
یکی از پرسش‌های پرتکرار در مورد حق اولاد در قانون کار این است که پرداخت این مزایا تا چه سنی ادامه دارد؟ طبق قوانین تأمین اجتماعی و قانون کار ایران، حق اولاد تنها تا سن ۱۸ سالگی به فرزندان کارگران و کارمندان مشمول قانون کار پرداخت می‌شود. اما یک سری استثناها وجود دارد که عبارت‌اند از:
- دانشجویان
اگر فرزند پس از ۱۸ سالگی در حال تحصیل در مقاطع دانشگاهی باشد، همچنان تا پایان تحصیلات از حق اولاد برخوردار خواهد بود.
- فرزندان دارای ناتوانی جسمی یا ذهنی
اگر فرزندی به دلیل بیماری‌های خاص یا معلولیت جسمی و ذهنی قادر به اشتغال نباشد، والدین او همچنان مشمول دریافت حق اولاد خواهند بود.
فرقی ندارد که فرزند چند سال دارد، مادامی که فرزند در حال تحصیل باشد، حق اولاد به والدین وی تعلق خواهد گرفت.
آیا حق اولاد به خانم‌ها هم تعلق می‌گیرد؟
طبق ماده 86 قانون تأمین اجتماعی و قانون کار ایران، حق اولاد به‌طور پیش‌فرض برای پدران کارگر مشمول بیمه تأمین اجتماعی لحاظ می‌شود. اما در شرایط خاص، زنان نیز می‌توانند از این مزایا بهره‌مند شوند.اگر زن سرپرست خانوار باشد (به دلیل فوت همسر، طلاق یا عدم صلاحیت پدر برای نگهداری فرزند) و فرزندان تحت تکفل او باشند، در این صورت، حق اولاد به مادر شاغل تعلق خواهد گرفت. در مواردی که پدر تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی نیست اما مادر بیمه‌شده است، زنان شاغل می‌توانند با ارائه مدارک قانونی حضانت و کفالت فرزند، از این مزایا برخوردار شوند.
برای مردان، دریافت حق اولاد به‌صورت خودکار در سیستم حسابداری حقوق و دستمزد شرکت‌ها محاسبه و پرداخت می‌شود. اما برای زنان، معمولاً نیاز به ارائه مدارک حضانت یا سرپرستی قانونی فرزند به سازمان تأمین اجتماعی و کارفرما وجود دارد.
نکته مهم: در برخی از شرکت‌های خصوصی و سازمان‌های دولتی، سیاست‌های داخلی ممکن است به کارمندان زن متأهل نیز حق اولاد پرداخت کنند، حتی اگر تحت سرپرستی همسر باشند. اما این موضوع به تصمیمات داخلی هر مجموعه بستگی دارد.
حق اولاد و تأثیر آن بر مزایای دیگر
حق اولاد در محاسبات مالی مربوط به حق تاهل مشمول بیمه در نظر گرفته نمی‌شود، اما در فیش حقوقی کارگر به‌عنوان یکی از مزایای مزدی لحاظ می‌شود.
حق اولاد به چند فرزند تعلق می‌گیرد؟
طبق قانون حق اولاد در قانون کار ایران، این کمک‌هزینه تنها به دو فرزند تعلق می‌گیرد. به این معنا که کارگران و کارمندانی که بیش از دو فرزند دارند، تنها برای دو فرزند خود حق اولاد دریافت خواهند کرد و برای فرزندان سوم به بعد این مزایا پرداخت نخواهد شد.
دلایل محدودیت پرداخت حق اولاد به دو فرزند
این قانون به‌منظور مدیریت هزینه‌های کارفرمایان و جلوگیری از افزایش بیش از حد تعهدات مالی آن‌ها در نظر گرفته شده است. در صورتی که کارفرمایان بخواهند این مزایا را برای تعداد بیشتری از فرزندان پرداخت کنند، این موضوع به سیاست داخلی شرکت بستگی دارد و الزامی از سوی قانون کار وجود ندارد. در حقیقت اگر کارفرمایی بیش از دو فرزند را مشمول دریافت حق اولاد بداند، می‌تواند این هزینه را به عنوان کمک‌هزینه رفاهی در نظر بگیرد.
نحوه ثبت و دریافت حق اولاد توسط کارگران و کارمندان
برای دریافت حق اولاد در قانون کار ۱۴۰۴، کارگران و کارمندان مشمول بیمه تأمین اجتماعی باید فرایند مشخصی را طی کنند. این فرایند شامل ثبت اطلاعات در سیستم حسابداری شرکت و ارائه مدارک موردنیاز به کارفرما یا سازمان تأمین اجتماعی است. مراحل ثبت و دریافت حق اولاد به این صورت است:
- ارائه مدارک به کارفرما
کارگر یا کارمند مشمول باید مدارک شناسایی فرزندان خود را به کارفرما تحویل دهد تا اطلاعات مربوط به حق اولاد در سیستم حسابداری شرکت ثبت شود. مدارک موردنیاز شامل:
- تصویر شناسنامه فرزند
- تصویر شناسنامه پدر یا مادر بیمه‌شده
- گواهی اشتغال به تحصیل (در صورت ادامه تحصیل فرزند بالای ۱۸ سال)
- مدارک پزشکی معتبر (در صورت داشتن فرزند دارای ناتوانی جسمی یا ذهنی)
این مدارک باید به‌صورت کامل در سیستم حسابداری شرکت ثبت شوند.
- بررسی و تأیید توسط سازمان تأمین اجتماعی
اگر فرد برای اولین‌بار درخواست دریافت حق اولاد را ثبت کند، کارفرما موظف است اطلاعات را به سازمان تأمین اجتماعی ارسال کند تا این مزایا تأیید و در پرداخت‌های آینده لحاظ شود.
- پرداخت حق اولاد همراه با حقوق ماهانه
پس از تأیید سازمان تأمین اجتماعی، حق اولاد به‌صورت ماهانه همراه با حقوق پرداخت می‌شود و در فیش حقوقی کارگران و کارمندان قابل مشاهده خواهد بود.
حق اولاد به‌طور خودکار به حقوق اضافه نمی‌شود و باید توسط کارگر یا کارمند درخواست داده شود. هرگونه تغییر در شرایط خانوادگی (تولد فرزند جدید، پایان تحصیلات، ازدواج فرزند و…) باید به کارفرما اطلاع داده شود تا در پرداخت حق اولاد اعمال شود. اگر کارفرما از پرداخت حق اولاد خودداری کند، کارگر می‌تواند به اداره کار و سازمان تأمین اجتماعی مراجعه کند و درخواست بررسی کند.
سؤالات متداول درباره حق اولاد در قانون کار ۱۴۰۴
در این بخش به پرسش‌های رایج کارگران و کارمندان درباره قانون حق اولاد پاسخ می‌دهیم تا ابهامات موجود در این زمینه برطرف شود.
- آیا حق اولاد شامل همه کارگران می‌شود؟
خیر. حق اولاد فقط به کارگرانی تعلق می‌گیرد که مشمول قانون کار و بیمه تأمین اجتماعی باشند و حداقل حقوق آن‌ها کمتر از حداقل حقوق مصوب وزارت کار نباشد.
- اگر کارگری فرزندان زیادی داشته باشد، برای همه فرزندان حق اولاد دریافت می‌کند؟
خیر. حق اولاد فقط برای دو فرزند پرداخت می‌شود. حتی اگر کارگر تعداد فرزندان بیشتری داشته باشد، طبق قانون فقط برای دو فرزند حق اولاد دریافت خواهد کرد.
- آیا کارگران زن نیز حق اولاد دریافت می‌کنند؟
در حالت عادی حق اولاد را پدر می‌گیرد؛ اما اگر مادر سرپرست قانونی فرزندان باشد (به دلیل فوت همسر، طلاق یا ناتوانی پدر)، این مبلغ به او نیز تعلق خواهد گرفت.
- آیا حق اولاد جزو حقوق مشمول بیمه است؟
خیر، حق اولاد مشمول بیمه تأمین اجتماعی نمی‌شود. اما ممکن است در برخی موارد مشمول مالیات حقوق باشد.
- آیا کارفرما می‌تواند از پرداخت حق اولاد خودداری کند؟
خیر، پرداخت حق اولاد یک الزام قانونی است و کارفرما موظف به پرداخت آن است. در صورت خودداری از پرداخت، کارگر می‌تواند از طریق اداره کار و سازمان تأمین اجتماعی پیگیری کند.
- اگر کارگری شغل خود را تغییر دهد، آیا حق اولاد او همچنان پابرجاست؟
بله، اما باید در محل کار جدید مدارک مربوط به فرزندان را مجدداً ارائه دهد. این مبلغ تا زمانی که کارگر مشمول قانون کار و بیمه تأمین اجتماعی باشد، به او تعلق خواهد گرفت.
- آیا حق اولاد برای فرزند دانشجو بعد از ۱۸ سالگی پرداخت می‌شود؟
بله، در صورت ارائه گواهی اشتغال به تحصیل، حق اولاد برای فرزند بالای ۱۸ سال تا پایان دوره تحصیلی پرداخت خواهد شد.
- آیا شرکت‌های خصوصی نیز موظف به پرداخت حق اولاد هستند؟
بله، هر شرکتی که کارگران آن تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی باشند، موظف به پرداخت حق اولاد مطابق قانون است.
نتیجه‌گیری: هرآنچه که باید درباره حق اولاد در قانون کار ۱۴۰۴ بدانید
حق اولاد یکی از مزایای قانونی کارگران مشمول قانون کار است که به کارگران متأهل دارای فرزند پرداخت می‌شود. این مبلغ، به ازای دو فرزند و مطابق حداقل حقوق مصوب وزارت کار محاسبه می‌شود و هر سال تغییر می‌کند. در سال ۱۴۰۴ نیز حق اولاد بر اساس ۳ برابر حداقل دستمزد روزانه تعیین خواهد شد.دانستن قانون حق اولاد به کارگران کمک می‌کند تا از حقوق مزدی خود آگاه باشند و در صورت عدم دریافت، از مسیرهای قانونی اقدام کنند. همچنین، کارفرمایان باید این مبلغ را به‌درستی در سیستم حسابداری شرکت خود اعمال کنند تا از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری شود.
