چک یک برگه با ارزش مالی است که معمولاً برای پرداخت مبلغ در آینده استفاده میشود. صاحب چک پس از نوشتن مبلغ ارزش چکها و تاریخ موردنظر برای وصول، آن را امضا میکنند. در تاریخ ذکر شده تاریخ سررسید فردی که آن را دریافت نموده است به بانک مراجعه میکند و مقدار وجه مشخص شده را از حساب جاری فرد صادرکننده دریافت مینماید. به نوعی این برگه مالی یک قول پولی است که به گیرنده از سوی فرستنده، تضمین میشود که در تاریخی مشخص میتواند از صادر کننده چک مقدار مشخصی پول دریافت کند. تا پایان این مطلب با ما همراه باشید تا بهطور کامل با قوانین و جزئیاتی که همه باید در مورد انواع چکها بدانند آشنا شوید.
معرفی دقیق مفهوم چک در دنیای امروز
مطابق ماده ۳۱۰ قانون تجارت: “چک نوشتهای است که بهموجب آن صادرکننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار میکند. اما این تعریف برای عموم کمی دشوار بوده و بهتر است به تعریف آسانتری در این مورد بپردازیم. طبق تعریف متخصصین این حوزه، این کاغذ مالی بهعنوان یک سند تجاری است که بانک برای استرداد وجه و اعتبار قابل استفاده یا انتقال آن به اشخاص دیگر به صاحب حساب میدهد. البته صاحب حساب برای دریافت باید شرایط لازم را داشته باشد. طبق قانون این سند مالی باید روی بانک کشیده شود، به این معنی که محال علیه آن بانک است. چکهایی که موسسات مالی و صندوق های قرض الحسنه صادر میکنند سندهایی هستند که حمایتهای قانونی صدور چکی شامل آنها نمیشود.
آشنایی با انواع چکهای بانکی
انواع مختلفی از چکهای بانکی وجود دارد که معمولا برای معاملاتی با حجم بالا استفاده میشوند. بهتر است از انواع چکها به خصوص اگر صاحب کسبوکاری هستید یا قصد راهاندازی آن را دارید اطلاع داشته باشید. چکهای بانکی به دودسته تقسیم میشوند که عبارتند از:
- چکهایی که توسط اشخاص صادر میشوند.
- چکهایی که توسط بانک صادر میشوند.
معرفی انواع چکهایی که توسط دارنده صادر می شوند
این نوع از چکها که از سمت صاحب و مالک شخصی این سند صادر میشوند خود بر دو نوع است که عبارتند از:
-
چکهای عادی
اولین و رایجترین نوع از چکهای بانکی نوع عادی آن است که صاحب حساب از دارایی خود نزد بانک چکی را در وجه شخص مورد نظر یا حامل صادر میکنند. برای نقد کردن این چکها باید به شعبه بانکی که چکها توسط آن صادر میشوند مراجعه کنید.
-
چک تایید شده یا گواهی شده
چکهای تایید شده تفاوت چندانی با چکهای عادی ندارد. تنها تفاوت چکهای تایید شده با چکهای عادی این است که بانک چکهایی که برای پرداخت وجه روی آن صادر شده را تایید میکند. به این معنی که اگر چنین چکی داشته باشید این تضمین را دارید که حتی اگر در حساب شخص صادرکننده چک وجه لازم وجود نداشت، بانک مبلغ را پرداخت میکند.
معرفی انواع چکهایی که توسط بانک صادر میشوند
این نوع از چکهایی که توسط بانک صادر میشوند خود بر سه نوع است که عبارتند از:
-
چکهای بین بانکی (رمزدار)
چک بانکی توسط بانک و به خواسته صاحب حساب صادر میشود. این چک بهصورت چک رمزدار و برای بانکهای دیگر صادر میشوند. امکان وصول این چک به صورت پول نقد وجود ندارد و بانک صادر کننده مبلغ را به حساب شخص مورد نظر در بانکهای دیگر منتقل میکند. صدور آن نیز در وجه حامل ممنوع است. علاوهبر این سند بین بانکی را نمیتوان به شخص دیگری منتقل کرد. پرداخت این سند تضمین شده است. در نهایت باید به این نکته اشاره کنیم که این نوع چکها امنیت بسیار زیادی دارد، چرا که در این چکها اطلاعاتی مثل شماره حساب و کدشعبه بانکی که فرد گیرنده در آن حساب دارند نیز باید در چک نوشته شوند.
-
چکهای تضمین شده (تضمین شده رمزدار)
چک رمزدار توسط بانک صادر میشود. درصورتی که صاحب حساب درخواست صدور چک تضمین شده کند صادر میشود. پرداخت وجه به گیرنده چک رمزدار توسط بانک تضمین میشود و حتی اگر صاحب حساب وجه کافی برای پرداخت نداشته باشد، امکان نقد کردن آن در همه شعبه های بانک صادر کننده وجود دارد. چک تضمین شده از جهت تضمین پرداخت شبیه به نوع تایید شده است، اما تفاوت نوع تضمین شده این است که صادر کننده آن بانک است، در صورتی که صادر کننده چکهای تاییدشده خود شخص صاحب حساب هستند. چکهای تضمین شده تفاوتی با پول رایج ندارد، چراکه وصول آن حتمی است.
-
چک مسافرتی
این چک نیز توسط بانک صادر و وجه آن در شعب همان بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن بانک قابل دریافت است و گزینهای مناسب بهجای حمل پول بسیار محسوب میشود.
مواردی که باید در مورد برگه چک بدانید
مواردی وجود دارند که در هنگام دریافت چک باید به آن توجه داشت. در برگه چک متنهایی وجود دارند که بعضی از آنها بهصورت جاهای خالی تعبیه شدهای هستند که باید توسط صاحب آن پر شود. این بخشها عبارتند از:
-
شماره مسلسل چک
شمارهای است که هنگام چاپ شدن برای هر برگ چک بهطور یگانه و بدون تکرار است و روی آن ثبت میشود.
-
شماره حساب جاری
شماره حساب بانکیای که وجه معین شده از آن حساب پرداخت میشود. این شماره معمولاً به همراه نام صاحب حساب روی تمام برگههای یک دفترچه چک چاپ یا مُهر میشود.
-
تاریخ پرداخت
تاریخی که موعد پرداخت وجه مشخص شده است. طبق قانون چک این تاریخ باید به حروف نوشته شود.
-
نام و مشخصات گیرنده
نام فردی که میتواند وجه مشخص شده را در تاریخ مشخص شده دریافت کند.
-
نام گیرنده بهصورت وجه حامل
معمولاً برای اینکه امکان استفاده چندین باره از یک برگ چک، خرجکردن و دستبهدست کردن آن وجود داشته باشد معمولاً از واژه «حامل» یا «آورنده» استفاده میشود. در اینصورت هر شخصی میتواند وجه چک را دریافت کند.
-
تعیین مبلغ
که یک بار به حروف در وسط و یک بار به عدد در پایین برگه چک نوشته میشود.
-
امضای صاحب حساب
برگه اسناد مالی بدون امضای صاحب حساب ارزشی ندارد و قابل پرداخت نیست. بعضی اوقات در بنگاههای تجاری که تعدادی از افراد در مسائل مالی آن شریک هستند، حسابهای جاری به نام دو یا چند فرد گشایش مییابد. در این حالت تمام افرادی که در قبال آن حساب حق امضا دارند باید چک را امضا نمایند.
-
کد صیادی
در چکهای جدید یا بنفش رنگ زیر شماره سند یک کد شانزده رقمی بهنام کد صیادی وجود دارد که برای استعلام اعتبار، انتقال به گیرنده و انتقال به نفرات بعدی مورد استفاده است.
تفاوت سفته، برات و دیگر اسناد تجاری با چک چیست؟
بهطور کلی چکها معتبرترین و قانونیترین سند تجاری هستند که حمایتهای قانونی از آن بیشتر از هر سند تجاری دیگری است؛ درصورتیکه سفته بهعنوان یک سند غیر تجاری (سند عادی) بهشمار میرود و در مراجع حقوقی حمایتهای قانونی خاصی ندارد. در مجموع تفاوتهای سفته و چک در موارد جزئی بسیار است و ذکر همه آنها در این مقاله نمیگنجد.
معرفی انواع و اقسام چکها در نظام بانکداری
-
چک به حواله
چکی است که نام گیرنده در آن ذکر نشده باشد و دارنده آن میتواند به بانک مراجعه و آن را امضا کند و وجه آن را بستاند یا به دیگری انتقال دهد. در چکهای جدید یا بنفش رنگ صدور چکها در وجه حامل ممنوع است و نام گیرنده حتما باید نوشته شود.
-
چک بسته Cheque barre
چکی است که روی آن دو خط کشیده شده باشد و بانک دیگری میتواند آن را دریافت کند و به فرد غیر قابل پرداخت نیست.
-
چک بی محل
چکی است که صادرکننده آن پول یا اعتبار نزد محال علیه چک نداشته باشد. اگر پس از تاریخ صدور چک وجه آن را بردارد یا کمتر از مبلغ چک محل داشته باشد باز هم آن چک بی محل بهشمار میرود. کشیدن چک بی محل اگر چنانچه دارای عناصر جرم غش باشد از نظر اسلامی جرم است.
مجازات و قوانین صدور چک بلامحل
در صورتیکه چکهای بلامحل در تعداد باشد براساس مجموع مبالغ چکهای برگشتی محکومیت صورت میگیرد. طبق ماده 7 قانون صدور انواع چکها، کشیدن چکهای بلامحل با مجازات همراه است و مجازات آن عبارتند از:
- مبلغ کمتر از 10 میلیون ریال: تا 6 ماه حبس
- مبلغ از 10 میلیون ریال تا 50 میلیون ریال: 6 ماه تا 1 سال حبس
- مبلغ بیشتر از 50 میلیون ریال: 1 تا 2 سال حبس و 2 سال از داشتن دسته چک محروم میشود.
قوانین و جزئیات مربوط به انواع چکهای شخصی و بانکی
یکی از قوانین این است که صادرکننده باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذکور در بانک محال علیه وجه نقد داشته باشد؛ همچنین نباید تمام یا قیمتی از وجهی را که به اعتبار آن صادر کرده بهصورتی از بانک خارج کند یا دستور عدم پرداخت وجه را بدهد؛ همچنین نباید آنرا بهصورتی تنظیم کند که بانک بهعللی از قبیل عدم مطابقت امضا یا قلم خوردگی در متن چکها، یا اختلاف در مندرجات چکها از پرداخت وجه خودداری کنند. البته امروزه این قانون معمولاً در مبادلات پولی که بهوسیله این سند مالی انجام میشود، رعایت نمیشود و در نتیجه در چند سال اخیر تعداد افرادی که به دلیل چکبرگشتی یعنی چکی که در تاریخ مشخص شده، مقدار وجه وعده داده شده تأمین نشده است، به زندان میافتند و این مورد رو به افزایش است.
شرایط وصول چکها بهچه صورت است؟
افراد اعم از حقیقی و حقوقی به سه روش میتوانند چکهای خود را وصول کنند یا به اجرا گذارند. این سه روش عبارتنداز:
-
روش حقوقی
در این روش دارنده چک باید گواهی را از بانک مبنی بر عدم وصول دریافت کند و بههمراه کپی آن، دادخواستی مبنیبر عدم وصول تنظیم و از طریق دادگاه برای اجرا گذاشتن آن اقدام کند.
-
روش کیفری
روش کیفری سادهترین روشی است که برای وصول میتوان استفاده کرد. در روش کیفری دارنده چک پس از دریافت عدم وصول مبلغ به مدت ۶ ماه فرصت دارد تا نسبت به اجرا گذاشتن آن اقدام کند.
-
روش ثبتی
در این روش فرد گیرنده یا دارنده این سند مالی، پس از دریافت گواهی عدم وصول مبلغ از بانک از طریق اداره ثبت فرم اجراییه دریافت میکند و بههمراه کپی سند مالی در دست و گواهی بانک تقاضای صدور اجراییه میکند.
درصورتی که چک پرداخت نشود، بانک چه اقدامی میکند؟
هرگاه وجه چکی به علتی از علل فوق پرداخت نشود بانک مکلف است در برگ مخصوصی که مشخصات و هویت و نشانی کامل صادرکننده در آن ذکر شده علت یا علل عدم پرداخت را صریحاً قید و آن را امضا و مهر کرده و به دارنده تسلیم کند. دربرگ مذکور باید مطابقت امضا صادرکننده چک با نمونه امضا موجود در بانک و یا عدم مطابقت آن از طرف بانک تصدیق شود. همچنین بانک مکلف است بهمنظور اطلاع صادرکننده چک فوراً نسخه دوم این برگ را به آخرین نشانی صاحب حساب که در بانک موجود است، ارسال کند.
نقش نرم افزار حسابداری شرکتی کاربرد کامپیوتر بر اسناد مالی
نرم افزار حسابداری کاربردکامپیوتر، با چهار بستهی تولیدی، خدماتی، بازرگانی و پیمانکاری، برای مدیریت چابکتر شرکتهای کوچک طراحی شده است و متناسب با نیازهای این کسبوکارها، کاربری بسیار سادهای دارد. کاربرد کامپیوتر بخشهای عملیاتی حسابداری و مالی، تامین و خرید و فروش و مشتریان را پوشش میدهد. نرم افزار حسابداری همچنین دارای سیستمهای نظارت بر اسناد مالی کاربرد دارد که مهمترین آن در انجام خدمات بانکی نرم افزار خزانهداری است..
معرفی سیستم خزانهداری و کاربرد آن بر اسناد بانکی و چک
کاربرد کامپیوتر با طراحی و ساخت حرفهای و کاربرپسند سیستم خزانهداری توانسته خدمات بسیار مهمی را ارائه دهد. این موسسه در زمینه امور مالی و بانکی نرم افزار را به گونهای طراحی و پیادهسازی کرده است که افراد حقیقی و حقوقی به راحتی میتوانند با استفاده از مراکز خزانهداری و باجههای مختلف دریافت و پرداخت در اندازههای مختلف اجرا کنند. سطح دسترسی خزانهداران روی صندوقها، بانکها، اسناد دریافتنی و پرداختی مجزا شده است. اسناد تضمینی، تسهیلات و مدیریت تنخواه پرسنل و صدور سند مالی در سیستم خزانهداری کاربرد کامپیوتر پشتیبانی میشود. انواع عملیات دریافت پرداخت بهصورت نقد، چک، واریز به بانک، ارتباط با دستگاه پوز، حواله، برات، سفته، اسناد تضمینی، ارز و سکه میتواند در این سیستم ثبت شوند. سایر کاربردهای این نرم افزار مالی عبارتند از:
- ارتباط منسجم با نرم افزارهای دیگر پیوست
نرم افزار خزانه داری کاربرد کامپیوتر، عملیات دریافت و پرداخت خود را در قالب سند حسابداری برای نرم افزار حسابداری ارسال میکند؛ مدیریت دریافت و پرداخت چک و اسناد تضمینی را در نرم افزار پیمان و قراردادها انجام داده و تسویه فاکتورهای خرید و فروش را در نرم افزار بازرگانی انجام میدهد؛ این به مفهوم مدیریت متمرکز دریافت و پرداخت اسناد بهادار، وجوه نقد و ارز در سیستم خزانه داری خواهد بود.
- پوشش تعدد شرکت یا گستردگی جغرافیایی
نرم افزار خزانه داری پیوست قابلیت پیادهسازی در مدلهای متمرکز یا توزیع شده و پشتیبانی از عملیات سازمانهای گسترده کشوری را دارد. در این حالت میتوان از مراکز خزانهداری با سطح دسترسی مجزا استفاده نمود. پیادهسازی این ساختار در انواع شرکتهای بزرگ، صرافیها و هلدینگها در سالهای متمادی تجربه کاری کارشناسان پیوست انجام شده است.
امکانات سیستم خزانهداری برای انواع چکها
نرم افزار خزانه داری، با استفاده از ارتباط با بودجه در زمان ثبت هرگونه رویداد دریافتوپرداخت چک، قابلیت کنترل رویداد با پیشبینی بودجه ایجاد شده است. این قابلیت بهنحوی است که حتی میتوان مصارف مرتبط با مراکز هزینه و پروژهها را نیز مدیریت کرد. همچنین امکاناتی درخصوص مدیریت چک و سفته نیز در این نرم افزار قابل دسترسی است که عبارتند از:
- امکان تعیین دسته چکهای مجاز به استفاده و امکان استفاده همزمان چند دسته چک فعال
- امکان تعریف دسته چک و تخصیص الگوی چاپی موردنظر به آن
- امکان ثبت اطلاعات چکها و اسناد دریافتی
- امکان مدیریت چکهای دریافت شده
- امکان مدیریت چکهای صادر شده
- ثبت خودکار دستور انتقال تأمین موجودی حساب پشتیبان به جاری
- امکان ثبت درخواستهای دریافت تضمین و ارائه تضمین
- امکان ثبت اطلاعات سفته، چک تضمینی، وثیقه و ضمانتنامه بانکی، بهعنوان ضامن اخذ شده یا ارائه شده
- امکان صدور دستور دریافت تضمین و ارائه تضمین
- امکان مدیریت ضمانتنامههای بانکی ارائه شده و دریافت شده
- امکان مدیریت چکهای ارائه شده
- امکان مدیریت وضعیت وثیقههای ارائه شده و دریافت شده
- امکان نصب بر روی گوشیهای همراه
نرم افزار خزانه داری چه مزیتهایی برای کنترل حسابها دارد؟
از طریق امکانات نرم افزار کاربرد کامپیوتر، کاربر واحد مالی حسابداری لازم نیست تکتک اسناد و چکهای خود را بهصورت دستی در نرم افزار ثبت کند، بلکه میتواند از سیستمهای مرجع ثبت اسناد استفاده کند. در این موقعیت کاربر صرفاً کار کنترل را انجام میدهد و به مفهوم واقعی، خود کارشناسی و نظارت مالی را بر عهده میگیرد. علاوهبر امکانات فوق، مدیریت خزانههای مربوط به شرکتهای زیرمجموعه و همچنین شعب شرکتهای توزیع شده بخش دیگری از قابلیتهای اساسی نرم افزار خزانه داری است.
سایر مزیتهای این نرم افزار در انجام فرآیند بانکی و چک عبارتند از:
- تهیه گزارشات متنوع در قالبهای Excel ،Word ،Httml ،Pdf و Text
- گزارش نقدینگی حسابهای خزانه
- تراکنشهای طرف حسابهای چک
- تغییر وضعیتهای چکهای پرداختنی
- تغییر وضعیتهای چکهای دریافتنی
- مانده بانکها و ریز گردش آنها
- مانده صندوقها و ریز گردش آنها
- امکان تهیه خروجی گزارشات
چرا از نرم افزار خزانه داری کاربرد کامپیوتر برای بررسی وضعیت و ثبت چکها استفاده کنیم؟
یکی از پلتفرمهای استفاده از نرم افزار، پلتفرمهای دریافت و پرداخت تحت وب هستند. برای استفاده از نرم افزار تحت وب فقط کافیست به یک مرورگر اینترنت همانند گوگل کروم، فایر فاکس و … دسترسی داشته باشید. نرم افزار دریافت و پرداخت کاربرد کامپیوتر تحت وب بهصورت کاملا تحت وب ارائه می شود و نیازی به نصب نسخه ویندوزی ندارد. این پلتفرم با ظاهری کاملا آراسته، زیبا و کارشناسی شده قابلیتهای زیادی را ارائه میدهد؛ تحت وب بودن نرمافزار، الزاما بهمعنی تحت اینترنت بودن آن نیست و میتوان نرم افزار را تحت شبکه داخلی و بهصورت کلاینت و سروری استفاده نمود. سایر موارد عبارتند از:
- کاربری آسان
نرم افزار کاربرد کامپیوتر با طراحی فوق العاده و کاربری آسان، امکان ثبت اسناد حسابداری مربوط به موجودی نقد و اسناد تجاری را سرعت میبخشد.
- صدور اتوماتیک سند حسابداری مربوطه
با صدور اتوماتیک اسناد حسابداری مربوط به خزانه و تفکیک سیستم صادر کننده در حسابداری، کنترل و دقت بیشتر را فراهم میسازد.
- چاپ چک
با قابلیت چاپ چک در این سیستم امکان چاپ توسط انواع پرینتر روی چک نیز فراهم خواهد شد.
- نرم افزار خزانه داری نسخه وب / ابری
امکانات دریافت و پرداخت مستقیم اسناد مالی از طریق اتصال به شبکه
- دریافت و پرداخت مستقیم
امکان دریافت یا پرداخت مستقیم نقد، چک و… به طرف حسابها یا حسابهای تفصیلی بهسادگی و امکان صدور چک در حالت عادی یا تضمینی
- امکان واریز و برداشت از بانکهای معرفی شده
امکان انتقال وجه بین صندوق ها، بانکها، صندوق به بانک و بانک به صندوق در این نرم افزار امکانپذیر است.
- مشاهده سوابق گردش کامل اسناد و چک ها
دفتر چک، ثبت و نگهداری لیست چکهای نزد صندوق، چکهای پرداختی و… به صورت کامل
- امکان در جریان وصول کردن
اعلام وصول، اعلام برگشت، خرج چک، خرج چک بابت هزینه و… روی دفتر چک بهسادگی
- امکان رأس گیری چکها، دریافت و پرداختها
امکان رأسگیری چکها، بدون نیازبه مراجعه حضوری به بانک
- امکان کنترل مانده حسابهای بانکی و صندوقها (کنترل مانده بدهکار)
ورود گردش واقعی بانک و مقایسه آن با اسناد ثبت شده حسابداری و ارائه لیست مغایرت بانکی بهصورت اتوماتیک
- امکان ورود گردش واقعی بانک
امکان ورود گردش واقعی بانک بهصورت دیسکت دریافتی از بانک
مدیریت و گزارشات چکها از طریق نرم افزار خزانه داری کاربرد کامپیوتر
کاربرد مهم نرم افزار خزانهداری، مدیریت انواع دریافت و پرداخت است که با امکانات متنوع خود توانسته نیازهای انواع کسبوکارهای بخش خصوصی (بازرگانی، تولیدی و خدماتی) را پوشش دهد. حساب و موجودی چک شرکت و همچنین مدیریت ضامن نیز از طریق این نرم افزار قابل انجام است. مدیریت تمامی فرآیندهای مربوط به انواع دریافتها و پرداختها، از امکانات نرم افزار خزانه داری مجموعه کاربرد کامپیوتر است. بررسی مدیریت گزارشات در این نرم افزار عبارتند از:
- مدیریت اسناد دریافت، پرداخت و چاپ چکها
- گزارش برگه رسید وجه، پرداخت وجه و…
- گزارش وضعیت گردش بانک با موجودی لحظه به لحظه آن
کلام آخر
چک به عنوان یکی از اسناد مهم تجاری نقش مهمی در نظام اقتصادی هر کشور ایفا میکند. این سند تجاری در ایران از مهمترین ابزار پرداخت محسوب شده و سالانه حدود 40 الی 50 درصد پرداختها از طریق این کاغذ تجاری مهم انجام میشود. البته بهدلیل هزینه بالا و ریسک ذاتی که در خود دارد همواره یکی از گزینههایی بوده که برای حذف و جایگزین کردن آن با راهکارهای جدید تلاشهای بسیاری شده است. بسیاری از کشورها در سالهای اخیر تلاش کردهاند تا حضور پررنگ چکهای کاغذی در اقتصاد را کمتر کنند. کاربرد کامپیوتر با ارائه نرم افزار خزانه داری کار با این برگه مالی را آسانتر و ایمنتر کرده است.