در بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها، حق تاهل به عنوان یکی از مزایای رفاهی برای کارکنان در نظر گرفته میشود. اما یکی از سوالات رایج میان کارمندان و کارفرمایان این است که «آیا حق تاهل مشمول بیمه میشود؟» این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که در محاسبات حقوق و مزایا، مواردی مانند بیمه و مالیات تأثیر مستقیمی بر دریافتی نهایی فرد دارند. در این مقاله، ابتدا به تعریف حق تاهل و شرایط دریافت آن پرداخته و سپس بررسی می‌کنیم که حق تاهل مشمول بیمه و مالیات چگونه لحاظ میشود. همچنین به نکاتی درباره نحوه ثبت آن در لیست بیمه پرداخته و ابهامات رایج را برطرف خواهیم کرد.
حق تاهل چیست و چه کسانی مشمول آن هستند؟
حق تاهل یکی از مزایایی است که برخی از کارفرمایان به کارمندان متأهل خود پرداخت می‌کنند. این مبلغ به‌عنوان کمک‌هزینه زندگی برای افرادی که ازدواج کرده‌اند در نظر گرفته میشود و در برخی موارد، تحت شرایط مشخصی در قانون کار گنجانده شده است. در ایران، حق تاهل عمدتاً برای کارگران مشمول قانون کار تعریف شده است و طبق قانون، کارگرانی که دارای همسر دائم هستند و ازدواج آن‌ها در شناسنامه ثبت شده است، مشمول دریافت این حق می‌شوند. این مزایا معمولاً در قراردادهای کاری ذکر شده و بر اساس دستمزد پایه تعیین میشود. شرکت‌ها این آیتم را در نرم افزار حقوق و دستمزد خود تنظیم می‌کنند تا در هنگام واریز حقوق برای کارگران محاسبه شود.
آیا حق تاهل مشمول بیمه میشود؟ بررسی قوانین بیمه تأمین اجتماعی
یکی از سوالات مهمی که در مورد حق تاهل مطرح میشود، این است که آیا حق تاهل مشمول بیمه می شود یا خیر؟ طبق قوانین بیمه تأمین اجتماعی، مبنای محاسبه بیمه، حقوق و مزایای مستمر کارکنان است که به‌صورت ماهانه پرداخت میشود. شرایط حق تاهل مشمول بیمه به این صورت است:
- حق تاهل در صورتی که به‌عنوان مزایای مستمر (هر ماه) در فیش حقوقی ثبت شود، مشمول بیمه خواهد شد؛ اما اگر کارفرما آن را به‌عنوان یک کمک‌هزینه یا پاداش سالانه در نظر بگیرد، ممکن است از شمول بیمه خارج شود.
بنابراین، اگر این مبلغ در لیست حقوق و دستمزد کارکنان ذکر شود و به‌صورت مستمر پرداخت گردد، سازمان تأمین اجتماعی سهم بیمه آن را دریافت می‌کند و کارفرما موظف است که سهم بیمه را پرداخت کند.
حق تاهل و مالیات: آیا حق تاهل شامل کسری مالیاتی میشود؟
در کنار بحث بیمه، یکی دیگر از موارد مهم، مالیات بر حق تاهل است. شرکت‌های ایرانی الزاما برای برآورد‌های مالیاتی باید از سامانه مودیان مالیاتی استفاده کنند؛ به همین خاطر آگاهی از قیمت نرم افزار سامانه مودیان که کار با این سامانه را آسان می‌کند، برای شرکت‌ها اهمیت دارد. در هر صورت، بر اساس قوانین مالیاتی، حقوق و مزایای مشمول مالیات به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- مزایای مستمر: شامل مزایایی است که به‌طور ماهانه و مداوم پرداخت میشود (مانند حقوق پایه، اضافه‌کار و برخی مزایای رفاهی)
- مزایای غیرمستمر: مانند پاداش سالانه، کمک‌هزینه‌های غیرمستمر، عیدی و سنوات
اگر حق تاهل به‌صورت مستمر و ماهانه پرداخت شود، معمولاً مشمول مالیات میشود؛ اما اگر این مبلغ تحت عنوان کمک‌هزینه رفاهی یا پاداش پرداخت گردد، می‌تواند از مالیات معاف شود. شرکت‌ها با خرید اتوماسیون اداری می‌توانند مشمولیت‌های بیمه و مالیات بر حق تاهل را به‌صورت خودکار برحسب قوانین جاری کشور محاسبه نمایند.
شرایط دریافت حق تاهل در قانون کار ایران
برای دریافت حق تاهل در ایران، شرایط زیر معمولاً اعمال میشود:
- فرد باید متأهل باشد و ازدواج وی در شناسنامه ثبت شده باشد.
- حق تاهل تنها به یک همسر تعلق می‌گیرد و در صورت ازدواج مجدد، تغییری در میزان پرداخت ایجاد نمی‌شود.
- برخی از شرکت‌ها این حق را تنها به کارکنانی که قرارداد رسمی یا دائمی دارند پرداخت می‌کنند.
- میزان پرداخت حق تاهل در بخش خصوصی ممکن است بسته به سیاست‌های شرکت، متغیر باشد.
در ادامه به بررسی مقدار حق تاهل در سال جاری 1403-1404 می‌پردازیم.
میزان حق تاهل در سال جاری و نحوه محاسبه آن
در سال ۱۴۰۳، میزان حق تاهل در ایران طبق قانون کار برابر با معادل ۱۰٪ حداقل حقوق پایه کارگران تعیین شده است. به عبارت دیگر، اگر حداقل حقوق مصوب وزارت کار برای سال ۱۴۰۳ معادل ۸,۰۰۰,۰۰۰ تومان باشد، مبلغ حق تاهل ۸۰۰,۰۰۰ تومان خواهد بود. این مبلغ ممکن است در برخی از شرکت‌های خصوصی به‌صورت بالاتر از حداقل مصوب پرداخت شود، اما حداقل تعیین‌شده آن برابر با ۱۰٪ حداقل حقوق پایه است.
نحوه ثبت حق تاهل در لیست بیمه و تأثیر آن بر حقوق و مزایا
در صورتی که حق تاهل در لیست حقوق و مزایای کارکنان ثبت شود، باید در لیست بیمه تأمین اجتماعی نیز لحاظ شده باشد. کارفرما موظف است سهم بیمه این مبلغ را پرداخت کند. اگر حق تاهل جزئی از دستمزد مستمر محسوب شود، می‌تواند بر حقوق بازنشستگی و مزایای بیمه تأمین اجتماعی فرد تأثیر بگذارد. این موضوع در انتقال سوابق بیمه نیز اهمیت پیدا خواهد کرد.
سوالات متداول درباره حق تاهل، بیمه و مالیات
یک سری سوالات متداول در مورد حق تاهل مشمول بیمه و مالیات وجود دارد که در اینجا به آن‌ها پاسخ می‌دهیم:
- آیا کارمندان دولت نیز حق تاهل دریافت می‌کنند؟
بله، اما میزان آن در هر دستگاه دولتی متفاوت است و طبق آیین‌نامه‌های داخلی هر نهاد تعیین میشود.
- آیا حق تاهل برای زنان شاغل نیز وجود دارد؟
در بیشتر موارد، حق تاهل فقط به مردان متأهل پرداخت میشود، اما برخی شرکت‌ها برای زنان سرپرست خانوار نیز این حق را در نظر می‌گیرند.
- اگر کارگری ازدواج کند، از چه تاریخی مشمول حق تاهل میشود؟
از اولین ماه پس از ثبت ازدواج در شناسنامه، مشمول دریافت این مبلغ خواهد شد.
- آیا حق تاهل شامل اضافه‌کار و پاداش نیز میشود؟
خیر، این مبلغ مستقل از اضافه‌کار و پاداش است و به‌صورت ثابت محاسبه میشود.
نتیجه‌گیری: حق تاهل؛ مزیتی مهم، اما تحت تأثیر قوانین بیمه و مالیات!
در پاسخ به این سوال که «آیا حق تاهل مشمول بیمه میشود؟» باید گفت در صورتی که این مبلغ به‌عنوان یک مزایای مستمر ماهانه پرداخت شود، بله، شامل بیمه تأمین اجتماعی خواهد شد. همچنین، از نظر مالیاتی، اگر حق تاهل جزو حقوق مستمر باشد، مشمول مالیات نیز میشود. بنابراین، نحوه پرداخت این مبلغ توسط کارفرما (مستمر یا غیرمستمر) تأثیر مستقیمی بر بیمه و مالیات آن خواهد داشت. اگر به‌عنوان یک مزایای رفاهی در نظر گرفته شود، ممکن است از برخی معافیت‌های بیمه و مالیات برخوردار باشد. با توجه به تأثیر این موضوع بر حقوق و مزایای کارکنان، اطلاع از قوانین بیمه، مالیات و نحوه ثبت این مبلغ می‌تواند به کارمندان و کارفرمایان کمک کند تا بهترین تصمیم را در زمینه حق تاهل مشمول بیمه و مالیات اتخاذ کنند.
