در حسابداری این روش ارزیابی به روشی گفته می‌شود که برای تعیین ارزش موجودی کالای پایان دوره و بهای تمام‌شده کالای فروخته‌شده به کار می‌رود. این روش‌ها نقش مهمی در ارائه تصویری دقیق از وضعیت مالی یک شرکت و سودآوری آن ایفا می‌کنند. این مطلب را به بررسی روش‌های مختلف آن در حسابداری اختصاص داده‌ایم.
روش ارزیابی موجودی کالا در حسابداری
در حسابداری روش‌های مختلفی برای ارزیابی موجودی کالاها در پایان دوره مالی وجود دارد که هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند، اما درنهایت انتخاب روش مناسب به عوامل مختلفی مانند نوع فعالیت شرکت، نرخ تورم، ثبات قیمت کالاها و ترجیح مدیریت بستگی دارد.
البته استفاده از نرم‌افزارها هم متداول است؛ از جمله نرم‌افزار حسابداری بازرگانی که به‌طور خاص برای کمک به مشاغل در مدیریت امور مالی و حسابداری آن‌ها، از جمله ارزیابی موجودی درباره کالاها طراحی شده است. رایج‌ترین روش‌های ارزیابی موجودی عبارت‌اند از:
روش FIFO (اولین ورودی، اولین خروجی)
در این روش فرض می‌شود کالاهایی که اول خریداری شده‌اند، اول به فروش می‌رسند. درنتیجه بهای تمام‌شده کالای فروش‌رفته براساس قیمت اولین خریدها محاسبه می‌شود. این روش در شرایط تورمی، سود کمتری را برای شرکت نشان می‌دهد؛ زیرا قیمت خرید کالاها در ابتدای دوره معمولاً پایین‌تر از قیمت آن‌ها در پایان دوره است.
روش LIFO (آخرین ورودی، اولین خروجی)
در این روش فرض می‌شود کالاهایی که آخرین بار خریداری شده‌اند، اول به فروش می‌رسند؛ درنتیجه، بهای تمام‌شده کالای فروش‌رفته براساس قیمت آخرین خریدها محاسبه می‌شود. این روش در شرایط تورمی، سود بیشتری را برای شرکت نشان می‌دهد؛ زیرا قیمت خرید کالاها در پایان دوره معمولاً بالاتر از قیمت آن‌ها در ابتدای دوره است.
روش میانگین وزنی
در این روش از روش‌های ارزیابی موجودی کالا بهای تمام‌شده هر واحد کالا با استفاده از میانگین قیمت خرید تمام کالاهای موجود در انبار در پایان دوره محاسبه می‌شود. این روش می‌تواند تصویری دقیق‌تر از ارزش موجودی کالا ارائه دهد؛ به‌خصوص در شرایطی که قیمت کالاها در طول دوره نوسانات زیادی داشته باشد.
روش ارزش خالص واقعی (پایین‌تر از بهای تمام‌شده یا ارزش بازار)
در این روش، موجودی کالا با قیمتی که در آن قابل فروش است (ارزش بازار) مقایسه می‌شود و هر کدام که پایین‌تر باشد، ارزش موجودی کالا در نظر گرفته می‌شود. این روش برای محافظت از شرکت در برابر ضرر در شرایطی که ارزش بازار کالاها کاهش یافته است، مفید است.
برخی از نرم‌افزارها در این مورد عملکرد خوبی دارند؛ از جمله نرم‌افزار حسابداری پوشاک ابزاری است که به‌طور خاص برای کمک به فروشگاه‌ها و تولیدکنندگان پوشاک در مدیریت امور مالی و حسابداری آن‌ها، از جمله مدیریت موجودی کالا، فروش، مشتریان و کارکنان طراحی شده است. این نرم‌افزار می‌تواند در زمان و هزینه شما صرفه‌جویی کند و همچنین دقت را افزایش دهد.
روش ارزش گردش
در این روش، ارزش موجودی کالا با استفاده از نرخ ناخالص سود و موجودی کالای پایان دوره برحسب قیمت فروش محاسبه می‌شود. این روش بیشتر برای فروشگاه‌های خرده فروشی که موجودی کالای آن‌ها به‌سرعت گردش می‌کند، استفاده می‌شود.
علاوه بر روش‌های ذکرشده در بالا، روش‌های دیگری نیز وجود دارند،؛ مانند:
– روش شناسایی خاص: در این روش بهای تمام‌شده هر واحد کالا به‌طور جداگانه براساس قیمت خرید آن واحد کالا محاسبه می‌شود. این روش دقیق‌ترین روش در بین روش‌های دیگر است، اما از نظر عملی بسیار پیچیده و زمان‌بر است.
– روش میانگین موزون متحرک: در این روش، بهای تمام‌شده هر واحد کالا با استفاده از میانگین قیمت خرید کالاهای موجود در انبار در زمان فروش محاسبه می‌شود. این روش ترکیبی از روش‌های FIFO و میانگین وزنی است و می‌تواند تصویری دقیق‌تر از ارزش موجودی کالا در شرایطی که قیمت کالاها به طور مداوم در حال تغییر است، ارائه دهد.
نکات مهم در روش ارزیابی موجودی کالا در حسابداری
انتخاب روش مناسب عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله:
– نوع فعالیت شرکت: شرکت‌های تولیدی، بازرگانی و خدماتی نیازهای متفاوتی در ارزیابی موجودی دارند.
– نرخ تورم: در شرایط تورمی، انتخاب روش مناسب می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر سود شرکت تأثیر بگذارد.
– ثبات قیمت کالاها: اگر قیمت کالاها در طول دوره نوسانات زیادی داشته باشد، استفاده از روش‌های میانگین وزنی یا میانگین موزون متحرک می‌تواند تصویری دقیق‌تر از ارزش موجودی کالا ارائه دهد.
– ترجیح مدیریت: درنهایت، اینکه انتخاب روش به ترجیح مدیریت شرکت بستگی دارد.
هنگام انتخاب روش مناسب مزایا و معایب هر روش را به دقت در نظر بگیرید و روشی را انتخاب کنید که به بهترین وجه با نیازها و شرایط خاص شرکت شما مطابقت داشته باشد.
در این میان از خرید نرم‌افزار انبارداری هم نباید غافل بود؛ چرا که نرم‌افزار انبارداری ابزاری است که به‌طور خاص برای کمک به مشاغل در مدیریت و ارزیابی موجودیت کالا طراحی شده است.
مزایا و معایب روش‌های ارزیابی موجودی کالا
انتخاب روش مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه این امر به‌طور مستقیم بر سود و زیان شرکت و همچنین ارزش دارایی‌های آن تأثیر می‌گذارد. در ادامهبه بررسی مزایا و معایب چهار روش رایج ارزیابی می‌پردازیم:
۱. روش FIFO (اولین ورودی، اولین خروجی)
مزایا و معایب این روش به شرح زیر است:
مزایا
– مطابقت بیشتر با جریان نقدی واقعی؛ زیرا بهای تمام‌شده کالای فروش‌رفته براساس قیمت‌های اولیه خرید محاسبه می‌شود.
– ارائه تصویری واضح‌تر از سود در شرایط تورمی کاهشی؛ زیرا سود ناخالص کمتر گزارش می‌شود.
– انطباق با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS).
معایب
– ارائه تصویری غیرواقعی از سود در شرایط تورمی افزایشی؛ زیرا سود ناخالص بیشتر گزارش می‌شود.
– پیچیدگی بیشتر در اجرا و نگهداری سیستم‌های حسابداری
– پتانسیل ایجاد تفاوت‌های مالیاتی قابل توجه.
۲. روش LIFO (آخرین ورودی، اولین خروجی)
مزایا و معایب این روش از روش‌های ارزیابی موجودی کالا به شرح زیر است:
مزایا
– ارائه تصویری واضح‌تر از سود در شرایط تورمی افزایشی؛ زیرا سود ناخالص کمتر گزارش می‌شود.
– به تعویق انداختن پرداخت مالیات بر درآمد، به‌دلیل گزارش سود کمتر در سال‌های تورمی
– انطباق با برخی از استانداردهای خاص صنعت.
معایب
– تطابق نداشتن با جریان نقدی واقعی؛ زیرا بهای تمام‌شده کالای فروش‌رفته براساس قیمت‌های اخیر خرید محاسبه می‌شود.
– ارائه تصویری غیرواقعی از سود در شرایط تورمی کاهشی؛ زیرا سود ناخالص بیشتر گزارش می‌شود.
– انطباق نداشتن با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS).
۳. روش میانگین وزنی
مزایا و معایب این روش از روش‌های ارزیابی موجودی کالا به شرح زیر است:
مزایا
– ارائه تصویری متعادل‌تر از سود در شرایط تورمی با نرخ ثابت یا متغیر
– اجرا و نگهداری آسان تر در مقایسه با روش‌های FIFO و LIFO.
– کاهش اختلافات مالیاتی.
معایب
– نداشتن تطابق کامل با جریان نقدی واقعی.
– ارائه تصویری کمتر واضح از سود در مقایسه با روش‌های FIFO و LIFO در شرایط تورمی شدید.
۴. روش ارزش خالص واقعی (پایین‌تر از بهای تمام‌شده یا ارزش بازار)
مزایا و معایب این روش به شرح زیر است:
مزایا
– ارائه تصویری واقعی از ارزش موجودی کالا در ترازنامه
– محافظت از شرکت در برابر ضرر در شرایط کاهش ارزش بازار کالاها
معایب
– پیچیدگی بیشتر در محاسبه ارزش موجودی کالا
– کاهش سود ناخالص گزارش‌شده
– انطباق نداشتن با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS).
مزایا و معایب هر روش را به دقت بررسی کرده و روشی را انتخاب کنید که به بهترین وجه با نیازها و شرایط خاص شرکت شما مطابقت داشته باشد.
در پایان اگر می‌خواهید بدانید حسابداری انبار چیست، باید گفت حسابداری انبار شاخه‌ای از حسابداری است که بر مدیریت و کنترل موجودی کالا در یک سازمان تمرکز دارد. این تخصص شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و فرایندها برای ثبت، طبقه‌بندی، ارزش‌گذاری، کنترل و گزارش‌دهی درباره موجودی کالا در انبارهاست.
سخن پایانی
در اين متن به بررسی روش‌های مختلف ارزیابی موجودی کالا در حسابداری پرداختیم.
روش‌هاي اصلی عبارت‌اند از:
– FIFO (اولين ورودی، اولين خروجی): در اين روش فرض می‌شود كالاهایی كه اول خريداری شده‌اند، اول به فروش می‌رسند.
– IFO (آخرين ورودي، اولين خروجي): در اين روش فرض می‌شود كالاهایی كه آخرين بار خريداری شده‌اند، اول به فروش می‌رسند.
– ميانگين وزنی: در اين روش، بهای تمام‌شده هر واحد کالا با استفاده از ميانگين قيمت خريد تمام كالاهای موجود در انبار در پايان دوره محاسبه می‌شود.
– ارزش خالص واقعی (پايين تر از بهای تمام‌شده یا ارزش بازار): در این روش موجودی کالا با قیمتی که در آن به فروش می‌رسد (ارزش بازار) مقایسه می‌شود و هر کدام که پایین‌تر باشد، ارزش موجودی کالا در نظر گرفته می‌شود.
در این مقاله به مزایا و معایب هر کدام پرداخته شد و علاوه بر این روش‌ها، روش‌های دیگری نیز مانند شناسایی خاص و میانگین موزون متحرک بررسی شدند. انتخاب روش مناسب به عوامل مختلفی مانند نوع فعالیت شرکت، نرخ تورم، ثبات قیمت کالاها و ترجیح مدیریت بستگی دارد.
