ترازنامه حسابداری یا بیلان مالی چیست؟

ترازنامه حسابداری، یکی از ابزارهای حیاتی در دنیای مالی است که به شرکت‌ها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا مالیات، گزارش‌های مالی، وضعیت مالی و سلامت مالی خود را به صورت دقیق و شفاف بررسی کنند. این ابزار قدرتمند، ماهیتی است که امکان تجزیه و تحلیل دقیق و معتبر اطلاعات مالی را فراهم می‌کند. ترازنامه در واقع نمایی است که وضعیت مالی یک شرکت را در یک زمان خاص نشان می‌دهد. در آن، دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت به صورت دقیق و جامع ثبت می‌شوند. ترازنامه حسابداری سطحی از تمامی عملیات مالی در یک دوره زمانی را به تصویر می‌کشد و اطلاعات مهمی را ارائه می‌دهد. این ابزار، به مدیران، سهامداران، بخش مالی و سایر ذی‌نفعان کمک می‌کند تا تصمیم‌های استراتژیک و مالی را با اطمینان بیشتری بگیرند. ترازنامه حسابداری نه تنها برای شرکت‌ها بلکه برای سازمان‌ها و اشخاص حقوقی دیگر نیز استفاده می‌شود. برای کسب اطلاعات جامع در خصوص ترازنامه، در ادامه این مقاله از کاربرد کامپیوتر همراه باشید.

ترازنامه حسابداری یا بیلان مالی چیست؟

ترازنامه حسابداری یا بیلان مالی، یکی از صورت‌های مالی اصلی است که وضعیت مالی یک شرکت یا واحد اقتصادی را نشان می‌دهد. ترازنامه مشتمل بر سه بخش اصلی دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه است و به صورت نموداری یا جدولی تهیه و نمایش داده می‌شود. این صورت مالی نقش مهمی در تجزیه‌وتحلیل وضعیت مالی و اقتصادی شرکت و همچنین در انتخاب سهام‌داران و سرمایه‌گذاران دارد. بخش دارایی‌ها در ترازنامه شامل دارایی‌های منقول و غیرمنقول است. دارایی‌های منقول شامل نقد، حساب‌های بانکی، سهام، بدهی‌های دریافتنی، موجودی کالا و سرمایه‌گذاری‌ها است. دارایی‌های غیرمنقول شامل اموال، ساختمان‌ها، تجهیزات، خودروها و حقوقی است که در حقیقت بهره‌برداری و استفاده طولانی‌مدت دارند.

بخش بدهی‌ها شامل تمام بدهی‌های مالی و مالیاتی است که شرکت باید به سایر افراد یا سازمان‌ها مانند بدهی‌های بانکی، وام‌ها، بدهی‌های تامین‌کنندگان و بدهی‌های مالیاتی پرداخت کند. بخش سرمایه نشان‌دهنده مالکیت شرکت است و شامل سرمایه ثبت شده شرکت و سود‌های انباشته می‌شود. سرمایه ثبت شده شامل سرمایه‌گذاران و سهامداران بوده و نشان‌دهنده مقدار سرمایه کل شرکت است. سود‌های انباشته نیز میزان سود تجمعی شرکت در طول سال‌های گذشته را نشان می‌دهد.

معادله ترازنامه حسابداری چگونه است؟

معادله ترازنامه حسابداری بیانگر رابطه بین دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه (حقوق صاحبان سهام) است. این معادله به شکل زیر است:

دارایی = بدهی + سرمایه

در این معادله، دارایی‌ها نشان‌دهنده مجموعه اموال و منابع مالی شرکت است، بدهی‌ها نشان‌دهنده مجموعه بدهی‌ها و تعهدات مالی شرکت است و سرمایه نشان‌دهنده مالکیت شرکت و سرمایه گذاری صاحبان سهام در شرکت است.

با استفاده از این معادله، می‌توان اطلاعات مهمی را از ترازنامه استخراج کرد. به عنوان مثال، با جمع کردن بدهی و سرمایه، می‌توان مقدار کل دارایی‌ها را محاسبه کرد. همچنین، با مقایسه دارایی‌ها و بدهی‌ها، می‌توان میزان قدرت مالی و تعهدات شرکت را بررسی کرد.

اجزای ترازنامه

ترازنامه حسابداری به صورت جدولی یا نموداری تهیه می‌شود و در آن دارایی‌ها در سمت چپ و بدهی‌ها و سرمایه در سمت راست نمایش داده می‌شوند. در این جدول، اقلام ترازنامه معمولاً شامل دارایی‌های نقدی، حساب‌های بانکی، سهام، موجودی کالا، اموال، تجهیزات، بدهی‌های بانکی، وام‌ها، بدهی‌های تامین‌کنندگان و سرمایه ثبت شده (سرمایه گذاری صاحبان سهام) است. با استفاده از اقلام ترازنامه و معادله ترازنامه حسابداری، می‌توان وضعیت مالی شرکت را در یک زمان مشخص تحلیل کرده و اطلاعات مهمی درباره دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه شرکت به دست آورد. در زیر هریک از اقلام ترازنامه را به صورت دقیق‌تر توضیح داده‌ایم:

1. ستون دارایی‌ها:

   • دارایی‌های جاری: شامل دارایی‌هایی است که سهولت تبدیل آن‌ها به وجه نقد بیشتر است و در سطرهای بالایی ستون قرار می‌گیرند. مثال: وجه نقد، اوراق بهادار قابل فروش، حساب‌های قابل نقد، موجودی کالا و مخارج پیش پرداخت شده.
   • دارایی‌های غیرجاری: شامل دارایی‌هایی است که سهولت تبدیل آن‌ها به وجه نقد کمتر است و در انتهای ترازنامه ذکر می‌شوند. مثال: سرمایه گذاری‌های بلندمدت، دارایی‌های ثابت و دارایی‌های نامشهود.

2. ستون بدهی‌ها و سرمایه‌ها:

   • بدهی‌های جاری: شامل بدهی‌هایی است که سررسید آن‌ها کمتر از یک سال است و در سطرهای بالایی ستون قرار می‌گیرند. مثال: بدهی بانکی، سود قابل پرداخت، اجاره، مالیات و تسهیلات، دستمزدهای قابل پرداخت.
   • بدهی‌های غیرجاری: شامل بدهی‌هایی است که سررسید آن‌ها بیشتر از یک سال است و در انتهای ترازنامه ذکر می‌شوند. مثال: دیون بلندمدت و بدهی‌های مالیاتی تعلیق شده.

3. سرمایه خالص:

   • سرمایه خالص نشان دهنده مقدار پولی است که به صاحبان سهام، یعنی صاحبان کسب و کار تعلق دارد. این مبلغ در حساب‌ها با عنوان دارایی خالص شناخته می‌شود. سرمایه خالص معادل باقیمانده کل دارایی‌های شرکت بعد از کسر بدهی‌ها است و در ترازنامه به عنوان تعریف سرمایه ذکر می‌شود. سرمایه خالص بعد از نوشتن بدهی‌ها در ترازنامه ظاهر می‌شود.

انواع ترازنامه

انواع ترازنامه بر اساس شکل تنظیم به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

1. شکل حساب ترازنامه:

در این شکل ترازنامه، همانند حرف T انگلیسی تنظیم می‌شود. دارای عنوان و دو ستون است. در بالای حرف T، عنوان ذکر می‌شود. در ستون سمت راست، اطلاعات مربوط به دارایی‌ها و در ستون سمت چپ، اطلاعات مربوط به حقوق صاحبان سهام و بدهی شرکت نوشته می‌شود. در این شکل، جمع حساب‌های ستون سمت راست ترازنامه باید با جمع مانده حساب‌های سمت چپ، برابر باشد.

2. شکل گزارشی ترازنامه:

در این شکل ترازنامه، تنظیم ترازنامه به صورت تک ستونی است. ابتدا دارایی‌ها نوشته می‌شود، سپس بدهی‌ها و سرمایه قید می‌شوند و در انتها اطلاعات مربوط به جمع مانده حساب‌ها آورده می‌شود.

هر دو شکل ترازنامه اطلاعات مالی مهمی را ارائه می‌دهند و به عنوان ابزاری برای تحلیل و ارزیابی عملکرد مالی شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کاربرد ترازنامه

ترازنامه در صورت تحلیل و بررسی عملکرد مالی شرکت‌ها بسیار کاربرد دارد. در زیر تعدادی از کاربردهای ترازنامه ذکر شده است:

1. ارزیابی وضعیت مالی: ترازنامه اطلاعاتی را درباره دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت فراهم می‌کند. با تحلیل و بررسی این اطلاعات، می‌توان وضعیت مالی شرکت را ارزیابی کرد و درک بهتری از سلامت مالی شرکت پیدا کرد.
2. تشخیص روند رشد: با استفاده از ترازنامه‌های متعدد در دوره‌های زمانی مختلف، می‌توان روند رشد دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام را مورد بررسی قرار داد. این تحلیل به ما کمک می‌کند تا ببینیم آیا شرکت در حال رشد است یا خیر، و آیا تغییرات این عوامل در طول زمان مطلوب است یا خیر.
3. تحلیل نسبت‌های مالی: با استفاده از اطلاعات موجود در ترازنامه، می‌توان نسبت‌های مالی مهمی را محاسبه و تحلیل کرد. این نسبت‌ها شامل نسبت جاری، نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، نسبت سودآوری و سایر نسبت‌های مالی است. این تحلیل به ما کمک می‌کند تا عملکرد مالی شرکت را به صورت کمی مقایسه و ارزیابی کنیم.
4. ارزیابی ریسک و پایداری: ترازنامه به ما اطلاعاتی درباره بدهی شرکت و نسبت بین دارایی‌ها و حقوق صاحبان سهام را می‌دهد. این اطلاعات به ما کمک می‌کند تا ریسک مالی و پایداری شرکت را ارزیابی کنیم و به تصمیم‌گیری مناسب درباره سرمایه‌گذاری یا همکاری با شرکت مورد نظر بپردازیم.
5. اطلاع رسانی به سهامداران و سایر ذینفعان: ترازنامه به عنوان یکی از اسناد مالی اصلی، به سهامداران، بانک‌ها، سرمایه‌گذاران و سایر ذی‌نفعان کلیدی اطلاعاتی را درباره وضعیت مالی شرکت ارائه می‌دهد. این اطلاعات می‌تواند به سهامداران کمک کند تا  درباره سرمایه‌گذاری و یا حفظ سهام خود تصمیم‌گیری درستی داشته باشند.
6. امکان مقایسه با رقبا و صنعت: با مقایسه ترازنامه شرکت با رقبا و شرکت‌های دیگر در صنعت مشابه، می‌توان عملکرد مالی شرکت را در مقایسه با دیگران بررسی کرد. این مقایسه ممکن است نشان دهد که شرکت در مقام برتری یا عقب مانده قرار دارد و نقاط قوت و ضعف آن را مشخص کند.
7. تصمیم‌گیری‌های مالی و استراتژیک: ترازنامه به مدیران و تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا تصمیم‌های مالی و استراتژیک مهمی را براساس اطلاعات مالی و اقتصادی شرکت بگیرند. این اطلاعات می‌توانند در برنامه‌ریزی سرمایه‌گذاری، تخصیص منابع مالی، تعیین سیاست‌های مالی و غیره مورد استفاده قرار گیرند.

نحوه تهیه ترازنامه حسابداری

برای تهیه ترازنامه حسابداری درست، می‌توانید این مراحل را دنبال کنید:

1. جمع‌آوری اطلاعات مالی: برای تهیه ترازنامه، نیاز به دسترسی به اطلاعات مالی شرکت دارید. این اطلاعات شامل مواردی مانند دارایی‌ها (از جمله نقدی، سرمایه‌گذاری‌ها، تسهیلات و بدهی‌های دریافتنی)، بدهی‌ها (از جمله بدهی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت) و حقوق صاحبان سهام است. حسابداران باید این اطلاعات را از سیستم حسابداری شرکت جمع‌آوری کنند.
2. ترتیب دادن به اطلاعات: بعد از جمع‌آوری اطلاعات، باید آنها را به ترتیب مناسب قرار دهید. این شامل تقسیم اطلاعات به دسته‌بندهای مختلف مانند دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام است. همچنین، باید اطلاعات را در قالبی منظم و قابل فهم برای استفاده آینده آماده کنید.
3. ترسیم ترازنامه: پس از ترتیب دادن اطلاعات، می‌توانید ترازنامه را ترسیم کنید. ترازنامه به شکل یک جدول دو ستونه است که در یک ستون دارایی‌ها و در ستون دیگر بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام قرار می‌گیرند. مبلغ هر یک از این موارد در قسمت مناسب جدول ثبت می‌شود.
4. محاسبه نقطه تعادل: در ترازنامه، نقطه تعادل بین دارایی‌ها و بدهی‌ها باید محاسبه شود. برای این منظور، مجموع دارایی‌ها در یک سمت جدول و مجموع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام در سمت دیگر جدول قرار می‌گیرد و این دو مقدار باید برابر باشند.
5. بررسی صحت و دقت: پس از تهیه ترازنامه، باید صحت و دقت آن را بررسی کنید. این شامل بررسی صحت محاسبات، اطمینان از درستی اطلاعات و رعایت قوانین حسابداری است. حسابرسان معمولاً این بررسی‌ها را انجام می‌دهند.
6. توضیحات تکمیلی: در ترازنامه، ممکن است نیاز به توضیحات تکمیلی درباره برخی از موارد وجود داشته باشد. برای مثال، توضیح درباره روش‌اندازه‌گیری دارایی‌ها، توضیح درباره بدهی‌ها و شرایط پرداخت، و توضیح درباره حقوق صاحبان سهام و توزیع سودها می‌توانند در ترازنامه قرار بگیرند.

با انجام این مراحل، شما می‌توانید یک ترازنامه حسابداری درست تهیه کنید. اما بهتر است به یک حسابرس مجرب مراجعه کنید تا ترازنامه را بررسی کند و اطمینان حاصل شود که آن صحیح و قابل اعتماد است. همچنین، همواره مطابق با قوانین و استانداردهای حسابداری مربوطه عمل کنید.

چراکه همواره تهیه ترازنامه، به عهده حسابداران و حسابرسان گذاشته می‌شود. اغلب حسابرسان مسئولیت تهیه ترازنامه را برعهده دارند و به بررسی اطلاعات مالی شرکت می‌پردازند. اما بدون کمک حسابداران و در دسترس بودن اسناد و مدارک حسابداری، این کار امکان‌پذیر نیست. یکی از روش‌های تهیه ترازنامه حسابداری استفاده از آموزش‌های حسابداری مالی و نرم افزار حسابداری است که توسط کاربرد کامپیوتر ارائه می‌شود. در دوره‌های آموزشی برای حسابداران حرفه‌ای، که شامل تهیه ترازنامه حسابداری نیز است، این فرآیند به صورت عملی یاد داده می‌شود. آموزش عملی تهیه ترازنامه به شما کمک خواهد کرد تا مهارت و توانایی مورد نیاز برای کار در واحد مالی را به دست آورید.

نحوه تحلیل و بررسی ترازنامه‌های مالی

نحوه تحلیل و بررسی ترازنامه های مالی می‌تواند به شکل زیر باشد:

1. بررسی دارایی‌ها:

   • بررسی میزان نقدینگی: مشاهده کنید که چه مقدار از دارایی‌ها در قالب نقدینگی قابل تبدیل است. میزان بیشتر نقدینگی به معنای سهولت بیشتر در تبدیل دارایی به وجه نقد است.
   • بررسی سایر دارایی‌ها: نگاهی به سایر دارایی‌های شامل سرمایه‌گذاری‌ها، موجودی کالا، بدهی‌های دریافتی و دارایی‌های ثابت بیندازید. این کار به شما کمک می‌کند تا اطلاعات بیشتری درباره تراز دارایی‌ها و سطح فعالیت شرکت بدست آورید.

2. بررسی بدهی‌ها:

   • بررسی بدهی‌های کوتاه مدت: میزان بدهی‌هایی که در یک سال یا کمتر باید پرداخت شوند را بررسی کنید. این شامل بدهی‌های مانند وام‌های بانکی و بدهی‌های تجاری می‌شود.
   • بررسی بدهی‌های بلند مدت: مشاهده کنید که چه مقدار از بدهی‌ها از طریق وام‌های بلند مدت و اقساط باید پرداخت شود.
   • محاسبه باقی‌مانده کل دارایی‌ها: با کسر کلیه بدهی‌ها از دارایی‌ها، باقی‌مانده کل دارایی‌ها را بدست آورید.

3. تحلیل وضعیت اقتصادی شرکت:

   • بررسی روند رشد و پیشرفت: با توجه به وضعیت ترازنامه، قادر خواهید بود تا روند رشد و پیشرفت اقتصادی شرکت را پیش بینی کنید.
   • تصمیم‌گیری درباره سرمایه‌گذاری: بر اساس تحلیل ترازنامه، تصمیم‌های مربوط به سرمایه‌گذاری در شرکت یا گسترش فعالیت‌های بنگاه اقتصادی را بگیرید.

تحلیل و بررسی ترازنامه های مالی به شما اطلاعات مهمی درباره وضعیت مالی شرکت و قابلیت آن برای ادامه فعالیت یا رشد را ارائه می‌دهد.

تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان

ترازنامه و صورت سود و زیان دو ابزار مهم در حسابداری هستند که اطلاعات مالی شرکت را نشان می‌دهند، اما تفاوت‌هایی بین آنها وجود دارد:

1. زمان گزارش: ترازنامه در یک نقطه زمانی خاص (معمولاً در پایان سال مالی) تهیه می‌شود و وضعیت مالی شرکت را در آن زمان نشان می‌دهد، در حالی که صورت سود و زیان مربوط به یک دوره زمانی خاص (معمولاً یک سال مالی) است و درآمدها، هزینه‌ها و سود/زیان شرکت را در طول آن دوره نشان می‌دهد.
2. محتوا: ترازنامه شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه است. دارایی‌ها شامل نقد، سرمایه‌گذاری‌ها، موجودی، بدهی‌های دریافتی و دارایی‌های ثابت می‌شوند. به عبارت دیگر، ترازنامه مربوط به وضعیت مالی در یک نقطه زمانی است. از سوی دیگر، صورت سود و زیان به طور خلاصه درآمدها، هزینه‌ها و سود/زیان شرکت در یک دوره زمانی را نشان می‌دهد.
3. هدف: هدف ترازنامه تعیین وضعیت مالی شرکت در یک نقطه زمانی است. این ابزار به ما کمک می‌کند تا بفهمیم که چقدر دارایی‌ها و بدهی‌ها در شرکت وجود دارد و چقدر از دارایی‌ها به صورت حقوق صاحبان سرمایه باقی می‌ماند. اما هدف صورت سود و زیان، بیان کردن عملکرد مالی شرکت در یک دوره زمانی است و نشان می‌دهد که شرکت در آن دوره سودآوری یا زیان داشته است.
4. شکل و نمایش: ترازنامه به شکل یک جدول ستونی نمایش داده می‌شود که سمت چپ آن دارایی‌ها و سمت راست آن بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه قرار می‌گیرد. صورت سود و زیان به شکل یک گزارش ترتیبی نمایش داده می‌شود که درآمدها، هزینه‌ها و سود/زیان شرکت را به ترتیب نشان می‌دهد.

صورت سود و زیان خلاصه‌ای از درآمد، هزینه‌ها و مخارج شرکت در یک دوره زمانی خاص است. این به ما نشان می‌دهد که شرکت در طول آن دوره چقدر درآمد کسب کرده است، چه میزان هزینه صورت گرفته است و نتیجه نهایی (سود یا زیان) چقدر بوده است و ترازنامه اطلاعاتی درباره وضعیت مالی شرکت در یک نقطه زمانی را نشان می‌دهد پس هر دوی این ابزارها درک و تحلیل مالی شرکت مفید هستند.

ترازنامه چه اطلاعاتی به واحدهای اقتصادی می‌دهد؟

ترازنامه به واحدهای اقتصادی اطلاعات مالی متعددی ارائه می‌دهد. در زیر به برخی از اطلاعات مهم که ترازنامه به واحدهای اقتصادی می‌دهد، اشاره می‌کنیم:

1. نقدینگی: ترازنامه به واحدهای اقتصادی امکان می‌دهد تا میزان نقدینگی خود را بررسی کنند. با مقایسه دارایی‌های جاری (مانند نقد و معادن نقد) با بدهی‌های جاری، می‌توان نقدینگی و توانایی پرداخت و تسویه تعهدات کوتاه مدت را ارزیابی کرد.
2. بهره‌وری: ترازنامه به واحدهای اقتصادی امکان می‌دهد تا میزان کارایی و بهره‌وری خود را بررسی کنند. با بررسی دارایی‌ها و مقایسه آن‌ها با درآمدها و سودها، می‌توان بهره‌وری استفاده از دارایی‌ها را سنجید و اقدامات مناسبی برای بهبود کارایی انجام داد.
3. ریسک: ترازنامه به واحدهای اقتصادی امکان می‌دهد تا میزان ریسک مالی را بررسی کنند. با بررسی بدهی‌ها و دارایی‌ها در ترازنامه، می‌توان ریسک‌های مالی که کسب و کار را تهدید می‌کنند را شناسایی کرد و برنامه‌های مناسبی برای کاهش و مدیریت ریسک‌ها اتخاذ کرد.

جمع‌بندی

ترازنامه حسابداری یک ابزار حیاتی برای مدیران و صاحبان کسب‌وکارهاست. با تحلیل ترازنامه، آن‌ها می‌توانند وضعیت مالی کسب و کار خود را درک کنند، نقاط قوت و ضعف را شناسایی کنند و تصمیمات استراتژیک را بر اساس آن اتخاذ کنند. درک صحیح ترازنامه و استفاده مناسب از اطلاعات آن، می‌تواند بهبود عملکرد و بهره‌وری کسب و کار را تسهیل نماید و از ریسک‌های مالی و مدیریت آن‌ها محافظت کند. برای کسب اطلاعات جامع در مورد ترازنامه یا خرید انواع نرم افزار حسابداری از جمله نرم افزار انبارداری، نرم افزار مالی بازرگانی و سایر نرم افزارهای حسابداری به وب سایت کاربرد کامپیوتر مراجعه نمایید.